15-10-2019 30 სექტემბერს, დიდ ჯიხაიში, გაიმართა ნიკო ნიკოლაძის დაბადებიდან 165 წელსა და რუსუდან ნიკოლაძის დაბადებიდან 135 წლისადმი მიძღვნილი საიუბილეო საღამო.
ქიმიური ტექნოლოგიისა და მეტალურგიის ფაკულტეტის წარმომადგენლობამ - პროფესორებმა გ. ქაშაკაშვილმა, ნ. კუციავამ, მ.ცინცაძემ და დოქტორანტმა ნ. სინაურიძემ მონაწილეობა მიიღეს საიუბილეო საღამოში, რომელიც მიეძღვნა საზოგადო მოღვაწეების, ნიკო ნიკოლაძის (დაბადებიდან 165 წელი) და რუსუდან ნიკოლაძის (დაბადებიდან 135 წელი) საიუბილეო თარიღებს.
“ღონისძიება ჩატარდა დიდი ქართველი მოაზროვნის, პუბლიცისტის, მრავალმხრივი საზოგადო, პოლიტიკური და პრაქტიკოსი მოღვაწის, ახალი დროის რეფორმატორის და ეროვნულ-განმანთავისუფლებელი მოძრაობის გამორჩეული ლიდერის, ნიკო ნიკოლაძის სახლ-მუზეუმში, რომელიც განთავსებულია დიდ ჯიხაიშში და წარმოადგენს ქართულ-ევროპული კულტურის განათლებისა და მეცნიერების კერას. აქ აღიზარდნენ ნიკოს სახელოვანი შვილები, მეცნიერები: გიორგი, რუსუდანი და თამარი. 1951 წელს ნიკო ნიკოლაძის სახლში მემორიალური სახლ-მუზეუმი გაიხსნა. მუზეუმის ექსპოზიცია ასახავს ნიკო ნიკოლაძის ურთიერთობას მე-19 და მე-20 საუკუნეების მრავალ ცნობილ ქართველ, რუსდა ევროპელ საზოგადო, პოლიტიკურ, ლიტერატურულ მოღვაწესთან, ბიზნესმენთან, მეცნიერთან, პრესათან. გამოფენა გვაცნობს ნიკო ნიკოლაძის მიერ განხორციელებულ უდიდეს პროექტებს და მრავალმხრივ აღმშენებლობით საქმიანობას.
მუზეუმში დაცულია ნიკოს მიერ უცხოეთიდან ჩამოტანილი საინტერესო მემორიალური ნივთები. ცალკე დარბაზში გამოფენილია მისი ქალიშვილის, დიდი საზოგადო მოღვაწისა და მეცნიერის, რუსუდან ნიკოლაძის შემოქმედებითი სამეცნიერო მოღვაწეობის ამსახველი ექსპონატები. მეოცე საუკუნის ქართული ინტელიგენციის ამ თვალსაჩინო მოღვაწემ, რომელიც აღიზარდა გამოჩენილი ქართველი მოღვაწის, ნიკო ნიკოლაძისა და ოლღა გურამიშვილის ოჯახში, პროფესიული განათლება მიიღო პეტერბურგის იასენსკის ქალთა პედაგოგიური ინსტიტუტის საბუნებისმეტყველი ფაკულტეტზე და პეტერბურგის უნივერსიტეტში. იგი რუსეთის იმპერიაში იყო პირველი ქალი, რომელიც ფლობდა „საუნივერსიტეტო ნიშანს“. მისი პროფესიული მოღვაწეობა პეტერბურგის ქალთა პედაგოგიური ინსტიტუტის ქიმიის კათედრის ასისტენტობით იწყება. შემდგომ იგი მოღვაწეობას აგრძელებს საქართველოში, დიდ ჯიხაიშში, სადაც მისი ხელმძღვანელობით დაარსდა გიმნაზია,ხოლო 1928 წლიდან საქართველოს პოლიტექნიკურ ინსტიტუტში, სადაც 1931-1974 წლებში ხელმძღვანელობს ზოგადი და არაორგანული ქიმიის კათედრას.
რუსუდან ნიკოლაძე მრავალი სამეცნიერო, მეთოდოლოგიური და მემუარული ნაშრომის ავტორია, არის თანამედროვე ქიმიისა და მეტალოქიმიის ერთ-ერთი ფუძემდებელი საქართველოში. მას დიდი დამსახურება მიუძღვის ქიმიის ცოდნის პროპაგანდის, კადრების აღზრდისა და ქართული ქიმიური სამეცნიერო-ტექნიკური ტერმინოლოგიის შექმნის საქმეში.

რუსუდან ნიკოლაძე დაჯილდოებულია ორგზის ლენინის, შრომის წითელი დროშის და „საპატიო ნიშნის“ ორდენებით, საქართველოს მეცნიერებათა აკადემიის გიორგი ნიკოლაძის სახელობის პრემიით. 1941 წელს მას მიენიჭა მეცნიერების დამსახურებული მოღვაწის წოდება” – აღნიშნა პროფესორმა ნაზი კუციავამ.

ქიმიური ტექნოლოგიისა და მეტალურგიის ფაკულტეტის წარმომადგენლობამ მუზეუმს გადასცა რუსუდან ნიკოლაძის სამეცნიერო მოღვაწეობასთან დაკავშირებული საინტერესო საარქივო მასალები და ახლო მომავალში გათვალისწინებულია, გადასცენ მისი საწერი სამუშაო მაგიდა, რომელითაც მრავალი წლის განმავლობაში სარგებლობდა ქალბატონი რუსუდანი.
მუზეუმის დირექტორმა გამოთქვა მზადყოფნა, რომ ამ მუზეუმის ბაზაზე მომავალში სასურველია რომ ჩატარდეს სამეცნიერო-თეორიული კონფერენციები, სასკოლო და სტუდენტური ოლიმპიადები, ახალგაზრდა გამომგონებელთა კონკურსები, მომავალი თაობა უნდა აღიზარდოს მათი წინაპრების სასიქადულო პატრიოტულ მოღვაწებაზე.

ქართველი პუბლიცისტი, კრიტიკოსი, რევოლუციონერ-დემოკრატი, პოლიტიკური და საზოგადო მოღვაწე, სამოციანელთა თაობის თვალსაჩინო წარმომადგენელი, ილია ჭავჭავაძის ერთ-ერთი უახლოესი თანამებრძოლი ნიკო (ნიკოლოზ) იაკობის ძე ნიკოლაძე დაიბადა 1843 წლის 9 ოქტომბერს (ძვ.სტ. 27 სექტემბერი) დიდ ჯიხაიშში, გარდაიცვალა 1928 წლის 5 აპრილს.

1860 წელს დაამთავრა ქუთაისის გიმნაზია, ამავე წელს ჟურნალ „ცისკარში“ მოათავსა თავისი პირველი წერილები. 1861 წელს შევიდა სანკტ-პეტერბურგის უნივერსიტეტის იურიდიულ ფაკულტეტზე და აქტიურ მონაწილეობა მიიღო სტუდენტთა ცნობილ გამოსვლებში, რის გამოც დააპატიმრეს და უნივერსიტეტიდან გარიცხეს. 1862 წელს ჟურნალ „ისკრაში“ გამოაქვეყნა მხატვრული ნარკვევი „პეტერბურგის მხარეზე“, რომელშიც აღწერილია სტუდენტთა ცხოვრება. 1862 წელს სამშობლოში დაბრუნდა და მონაწილეობდა ჟურნალ „ცისკრის“ ფურცლებზე ძველი და ახალი თაობას შორის გამართულ იდეურ-ლიტერატურულ ბრძოლაში. შემდეგ კვლავ პეტერბურგს გაემგზავრა და გაზეთ „ნაროდნოე ბოგატსტვოს“ რედაქტორობდა. 1864 წელს ჟურნალ „სოვრემენიკში“ გამოქვეყნდა მისი ნარკვევი „პროვინციული სურათები“, ამავე წელს სწავლის გასაგრძელებლად საზღვარგარეთ წავიდა, პარიზიდან თანამშრომლობდა გაზეთ „სანქტ-პეტერბურგსკიე ვედომოსტში“. ა. გერცენის მიწვევით თანამშრომლობდა „კოლოკოლში“, რომელშიც დაბეჭდა სტატიები: „გლეხთა განთავისუფლება საქართველოში“, „ჩვენი მომავალი ვექილები“, «„მოსკოვსკიე ვედომოსტის“ სამსჯავროს წინაშე», „თბილისიდან“, „ივლისის დღეები თბილისში“, „საქართველოდან“. „კოლოკოლში“ თანამშრომლობა ნიკოლაძემ გერცენთან და ოგარიოვთან უთანხმოების გამო შეწყვიტა. ნიკოლაძემ ლონდონში ლაფარგის მეშვეობით გაიცნო კარლ მარქსი, რომელსაც მისთვის შეუთავაზებია I ინტერნაციონალის წარმომადგენლობა კავკასიაში, მაგრამ ევროპაში სასწავლებლად წასულ ახალგაზრდას სამშობლოში დაბრუნება ნაადრევად მიუჩნევია. 1866 წელს ნიკოლაძემ ფრანგულ ენაზე გამოსცა თავისი პირველი წიგნი „მთავრობა და ახალი თაობა“, 1868 წელს ჟენევაში ლ. მეჩნიკოვთან ერთად დააარსა ჟურნალ „სოვრენნოსტი“, რომელშიც დაიბეჭდა ნიკოლაძის ცნობილი სტატიები: „რუსული ემიგრაცია“, „ორი თაობა“, „ევროპის ცხოვრება“, „ნაროდნოე დელო“, „რევოლუციონერის როლი“. ამავე წელს მ. ელპიდინთან ერთად გამოსცა ნ. ჩერნიშევსკის თხზულების პირველი ტონი და რომანი „რა ვაკეთოთ?!“, რომელთა შესავალი წერილები ეკუთვნის ნიკოლაძეს. შვეიცარიაში ყოფნის დროს 1868 წელს დაამთავრა ციურიხის უნივერსიტეტი და დაიცვა დისერტაცია თემაზე „განიარაღება და მისი ეკონომიკური და სოციალური შედეგები“ (ფრანგულ ენაზე ცალკე წიგნად გამოვიდა ჟენევაში), რისთვისაც მიენიჭა ციურიხის უნივერსიტეტის დოქტორის ხარისხი. 1870 წლის იანვარში ნიკოლაძე ქუთაისში დაბრუნდა, ხოლო მარტში უკვე თბილისში გადმოვიდა გაზეთ „დროების“ თანამშრომლად. 1871 წლიდან სათავეში ჩაუდგა ჟურნალ „კრებულს“, რომელშიც გამოაქვეყნა ბევრი საპროგრამო ხასიათის სტატია პოლიტიკურ და ლიტერატურის საკითხებზე. 1872 წელს პარიზში იმოგზაურა და თავისი შთაბეჭდილებები სათაურით „სხვათა შორის“ ჟურნალ „კრებულში“ გამოაქვეყნა. 1873 წელს იგი კვლავ პარიზში იყო, ამჯერად ტყიბულის ქვანახშირის საქმეების მოსაგვარებლად. 1873 წელს წლის 1 აპრილიდან პარიზშივე დაიწყო ჰექტოგრაფიულად ნაბეჭდი გაზეთ „დროშის“ გამოცემა (დაისტამბა 10 ნომერი). მაისში ნიკოლაძე უკვე სამშობლოში დაბრუნდა და დაიწყო დიდი ლიტერატურული-საზოგადოებრივი მოღვაწეობა; თანამშრომლობდა გაზეთ „დროებასა“ და ჟურნალ „კრებულში“; 1878 წლიდან გამოსცემდა გაზეთ "ობზორს", რომელიც 1880 წელს მთავრობამ დახურა და მისი რედაქტორი სტავროპოლში გადაასახლა.

1881 წელს ნიკოლაძე სტავროპოლიდან პეტერბურგში გადავიდა, სადაც თანამშრომლობდა ჟურნალში „ოტეჩესტვენნიე ზაპისკი“ და ფართო ლიტერატურულ მოღვაწეობას ეწეოდა. პეტერბურგში ყოფნის დროს აქტიური მონაწილეობა მიიღო ნ. ჩერნიშევსკის განთავისუფლებაში. 1886 წლიდან მეორე დასის ერთ-ერთი ხელმძღვანელი იყო. 1887-1891 თბილისში რედაქტორობდა გაზეთ „ნოვოე ობოზრენიეს“, თანამშრომლობდა ჟურნალ „მოამბეში“. 1894-1912 წლებში არჩეული იყო ფოთის ქალაქის თავად. 1917 წლის თებერვლის რევოლუციას პეტერბურგში შეხვდა. 1917-1918 წლებში ნ. ნიკოლაძე იყო საქართველოს ეროვნული საბჭოს, ხოლო 1919-1921 წლებში საქართველოს დამფუძნებელი კრების წევრი. 1918 წლის 26 მაისს მან ხელი მოაწერა საქართველოს სახელმწიფოებრივი დამოუკიდებლობის აღდგენის აქტს. 1917 წელს მისი უშუალო მონაწილეობით დაარსდა საქართველოს ეროვნულ–დემოკრატიული პარტია. იყო ამ პარტიის საპატიო თავმჯდომარე. 1920 წელს ნიკოლაძე საზღვარგარეთ გაემგზავრა, როგორც ჭიათურის მანგანუმის საექსპორტო საზოგადოების დელაგაციის მეთაური; იქ შეიტყო საქართველოში საბჭოთა ხელისუფლების დამყარების ამბავი და მაშინვე სამშობლოში დაბრუნება ითხოვა. 1924 წელს დაბრუნდა საქართველოში. ნიკოლაძემ დიდი როლი შეასრულა ქართული ლიტერატურის კრიტიკის განვითარებაში. მანვე მოგვცა ილია ჭავჭავაძის და გრიგოლ ორბელიანის მხატვრული შემოქმედების ღრმა ანალიზი.

ნიკოლაძის სახლ-მუზეუმია სოფელ დიდ ჯიხაიშში (სამტრედიის მუნიციპალიტეტი)

პროფესორი და დამსახურებული მეცნიერი რუსუდან ნიკოლოზის ასული ნიკოლაძე (პოლიევქტოვი) დაიბადა პეტერბურგში, 1884 წლის 17 დეკემბერს, გარდაიცვალა 1981 წლის 9 სექტემბერს.
რუსუდან ნიკოლაძემ ბავშვობა გაატარა მშობლიურ სოფელ დიდ ჯიხაიშში, ფოთსა და ქუთაისში. თბილისში გიმნაზიის დამტავრების შემდეგ, ჩაირიცხა პეტერბურგის იასენსკის ქალტა პედაგოგიურ ინსტიტუტში, რომელიც დაასრულა 1909 წელს, ხოლო 1913 წელს პეტერბურგის უნივერსიტეტი. 1909-1917 წლებში მუშაობდა პეტერბურგის ქალთა პედაგოგიურ ინსტიტუტში. შემდეგ განაგრძო მუშაობა თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტსა   და საქართველოს პოლიტექნიკურ ინსტიტუტში არაორგანული და ზოგადი ქიმიის კათედრაზე.  1933-1974 წლებში განაგებდა ამავე კათედრას. ავტორია რამდენიმე სამეცნიერო, მეთოდოლოგიური და მემუარული ნაშრომისა. ღვაწლმოსილმა მეცნიერმა გაიარა დიდი და საინტერესო ცხოვრების გზა, რაც ასახა კიდეც საგულისხმო მოგონებებში — „დაუვიწყარი დღეები და წუთები“ და „ცხოვრების დიდ გზაზე“.

დაჯილდოვებული იყო ლენინის ორი ორდენით, შრომის წითელი დროშის და „საპატიო ნიშნის“ ორდენებით.  1978 წელს ქიმიის ტერმინოლოგიის შედგენისათის (დ. გვარამიძესთან ერთად) მიენიჭა საქართველოს მეცნიერებათა აკადემიის გიორგი ნიკოლაძის სახელობის პრემია. დაკრძალულია მწერალთა და საზოგადო მოღვაწეთა დიდუბის პანთეონში.

 

ყველა სიახლე